Zelfstandige

De inkomsten en vergoedingen die je ontvangt als zelfstandige worden onderworpen aan drie regelingen: sociale bijdragen, personenbelasting en BTW.  

Sociale bijdragen 

Een zelfstandige betaalt eerst voorlopige sociale bijdragen, die later omgezet worden in definitieve sociale bijdragen. De voorlopige sociale bijdragen worden berekend op het netto beroepsinkomen van drie jaar eerder. Het netto inkomen is het inkomen na aftrek van alle beroepskosten.

In een tweede fase worden de definitieve bijdragen berekend op het netto beroepsinkomen van het jaar zelf, van zodra de beroepsinkomsten bekend zijn. Zo worden de definitieve sociale bijdragen van 2024 berekend op het belastbaar beroepsinkomen van 2024. De voorlopige bijdragen worden geregulariseerd. Wie teveel betaalde zal terugkrijgen, wie te weinig betaalde zal bijbetalen.

Opgepast! Een beginnende zelfstandige betaalt zijn of haar sociale bijdragen op een geproratiseerd of herberekend jaarinkomen.

Voorlopige bijdragen 

Omdat het inkomen van 2024 niet gekend is, zal je als zelfstandige een voorlopige bijdrage betalen, ofwel berekend op het inkomen van 3 jaar geleden (2021), ofwel, indien er in dat jaar nog geen zelfstandige activiteit bestond, de forfaitaire minimumbijdragen die je in de tabellen hieronder kan terugvinden. 

Je kan je inkomen ook zelf ramen en je voorlopige bijdragen verhogen via een soepele aanvraag of een simpele extra storting. Indien je verwacht dat je inkomsten lager zullen liggen dan drie jaar eerder en je dit kan staven met objectieve elementen, kan je een verlaging van sociale bijdragen aanvragen. Ongeveer twee jaar later deelt de belastingadministratie jouw inkomsten mee aan het sociaal verzekeringsfonds. Van zodra dit inkomen gekend is, volgt een regularisatie. Bij die regularisatie worden de voorlopige bijdragen van 2024 omgezet in definitieve bijdragen, die dus berekend worden op het inkomen van dat jaar. Het verschil moet je dan bijbetalen of krijg je terug.  

Dit zijn de voorlopige minimum kwartaalbijdragen voor een zelfstandige in hoofd- en bijberoep voor 2024 (excl. beheerskosten van het sociaal verzekeringsfonds):  

Hoofdberoep: 864,15 euro 

Bijberoep: 95,60 euro  

De cijfers zijn gebaseerd op het barema van het inkomstenjaar 2024. Elk jaar worden deze bedragen geïndexeerd. Meer informatie vind je op de site van de RSVZ (cijfers 2024). 

Speciaal: Startersbijdragen zelfstandige in hoofdberoep  

In jouw eerste 4 kwartalen van je zelfstandig hoofdberoep, kan je jouw voorlopige bijdragen doen dalen via de regeling van de primostarters. De minimale sociale bijdragen zijn gedurende de eerste vier kwartalen gelijk aan 446,25 euro als je inschat dat je beroepsinkomsten niet hoger zullen liggen dan 8.707,35 euro.  

Zelfstandige kunstwerkers in hoofdberoep kunnen de primostartersregeling voor de eerste acht kwartalen toepassen. Je moet als zelfstandige kunstwerker wel over een kunstwerkattest (gewoon, plus of starter) beschikken. De regeling geldt al sinds 1 oktober 2022 (toen je nood had aan een zelfstandigenverklaring).

Primostarters in hoofdberoep krijgen bovendien een korting van 115,03 euro op de sociale bijdragen in hun eerste kwartaal.

De primostartersregeling kan je enkel toepassen als je in de voorbije 5 jaar niet geregistreerd was als zelfstandige in hoofdberoep of via een gelijkstelling met bijberoep (artikel 37).

Deze maatregel kan je ook toepassen als je schakelt van een bijberoep naar een hoofdberoep. Voor meer informatie raadpleeg je Cultuurloket of neem je contact op met je sociaal verzekeringsfonds. 

Definitieve bijdragen 

De definitieve bijdragen van een bepaald jaar worden berekend op het beroepsinkomen van de zelfstandige van dat jaar. 

• De sociale bijdragen voor 2024 zijn gelijk aan 20,5% van het gedeelte van de geherwaardeerde beroepsinkomsten van het refertejaar dat 72.810,95 euro niet overschrijdt.
• De sociale bijdragen zijn gelijk aan 14,16% op het gedeelte van de geherwaardeerde beroepsinkomsten van het refertejaar hoger dan 72.810,95 euro zonder 107.300,30 euro te overschrijden.
• Op de geherwaardeerde beroepsinkomsten boven 107.300,30 euro betaal je geen sociale bijdragen meer. 

Voor primostarters bedraagt het tarief ook 20,5 % op het gedeelte dat 72.810,95 E euro niet overschrijdt maar op een minimuminkomen van 8.707,35 euro.

Heb je als zelfstandige in bijberoep geen netto-inkomsten die hoger liggen dan 1.865,45euro? Dan ben je helemaal geen sociale bijdragen verschuldigd.

Voor gepensioneerden en studenten gelden lichtjes andere regels. De combinatie zelfstandige in bijberoep met een werknemerschap, studies, uitkering of pensioen wordt behandeld in onze brochure Zelfstandige in Bijberoep. 

Opbouw 

Door sociale bijdragen te betalen, bouw je als zelfstandige in hoofdberoep rechten op: 

• pensioen; 
• geneeskundige verzorging en uitkering bij ziekte; 
• gezinsbijslagen (o.a. kinderbijslag, zwangerschap, adoptie); 
• tijdelijke inkomensvervangende vergoeding en behoud van rechten bij faillissement (ten hoogste 12 maanden). 

Ben je zelfstandige in bijberoep?

Dan bouw je geen extra bescherming op door sociale bijdragen te betalen. Je wordt sociaal beschermd door je hoofdberoep. De bijdragen als zelfstandige in bijberoep zijn solidariteitsbijdragen. Enkel als je minstens de minimumbijdragen van een hoofdberoeper betaalt, kan je ook in het zelfstandigenstatuut als bijberoeper rechten opbouwen.

Eindafrekening

Eens de fiscus de beroepsinkomsten van het bijdragejaar zelf vastgesteld heeft, wordt een eindafrekening van de sociale bijdrage gemaakt op basis van de beroepsinkomsten uit het betreffende bijdragejaar.

Aansluiting ondernemingsloket 

Elke zelfstandige, zowel in hoofd- als bijberoep, is verplicht zich in te schrijven bij een erkend ondernemingsloket. Hierdoor wordt je als zelfstandige geregistreerd in de Kruispuntbank van Ondernemingen (KBO).  

Als alle startersformaliteiten via het ondernemingsloket zijn afgehandeld, krijg je als zelfstandige een uniek ondernemingsnummer. Dit nummer is na activering ook het btw-nummer.  

De tarieven voor inschrijving bij het ondernemingsloket zijn bij wet vastgelegd en zijn dus in de regel bij elk ondernemingsloket dezelfde.  

Het tarief voor de inschrijving bedraagt 101 euro (bedrag 2023, jaarlijks geïndexeerd). De lijst van erkende ondernemingsloketten is hier te vinden. 

Aansluiting sociaal verzekeringsfonds 

Als beginnende zelfstandige moet je, voor de dag dat je de zelfstandige activiteit start, aangesloten zijn bij een sociaal verzekeringsfonds voor zelfstandigen. Het sociaal verzekeringsfonds is een private onderneming die in opdracht van het RSVZ de sociale bijdragen int en doorstort naar het RSVZ. Hiervoor rekent het sociaal verzekeringsfonds beheerskosten aan de zelfstandige aan. Deze kosten bedragen doorgaans tussen 3% en 4% op de geïnde sociale bijdragen. Een lijst van sociale verzekeringsfondsen vind je hier.  

Je kan je aansluiten bij een sociaal verzekeringsfonds naar keuze. Als je de termijn voor aansluiting overschrijdt, zal de RSVZ vragen om de aansluiting alsnog in orde te brengen binnen de dertig dagen. Als je aansluiting dan nog niet in orde is, word je automatisch aangesloten bij de Nationale Hulpkas voor Zelfstandigen. Deze Hulpkas zal dan de bijdragen innen. Bij een laattijdige aansluiting riskeer je een administratieve boete van 500 euro tot 2.000 euro. Het is dus sterk aan te raden je aansluiting bij een sociaal verzekeringsfonds in orde te brengen voor de start van de zelfstandige activiteit.  

Na 4 jaar ononderbroken lidmaatschap kan je kosteloos van sociaal verzekeringsfonds veranderen. 

Inschrijving BTW-kantoor 

Zelfstandigen die btw-plichtig zijn kunnen na de inschrijving in de KBO hun ondernemingsnummer laten activeren als btw-identificatienummer. Het ondernemingsloket kan bij de registratie in de KBO ook een elektronische btw-activering doen, mits bijbetaling van een zeker bedrag. Je kan ook zelf het btw-nummer activeren. Je kan hiervoor terecht bij het btw-controlekantoor van de regio waar je onderneming is gevestigd. 

Belangrijk is dat de activering voor de btw gebeurt alvorens je je economische activiteiten zal starten, ongeacht of je beroep zal doen op een vrijstelling, een gemengde of een gewone btw-plicht.  

Boekhouding voeren

Iedere zelfstandige dient een boekhouding te voeren. Je kan jouw boekhouding zelf voeren of je hiervoor laten bijstaan door een boekhouder. 

Belastingen indienen

Ieder jaar dien je als zelfstandige jouw inkomsten in de personenbelasting aan te geven. Hier vind je meer info over de aangifte van belastingen.

Aansluiting ziekenfonds 

Elke zelfstandige moet zich aansluiten bij een ziekenfonds. Het ziekenfonds regelt de tussenkomsten voor de ziekte- en invaliditeitsverzekering (kosten van de dokter, de tandarts, de apotheker, het ziekenhuis, ...) en andere aanvullende diensten. Sinds 1 januari 2008 zijn alle zelfstandigen die correct sociale bijdragen betalen aan hun sociaal verzekeringsfonds, verzekerd voor alle grote en kleine gezondheidsrisico’s. Als zelfstandige in bijberoep ben je meestal al aangesloten bij een ziekenfonds via je statuut als werknemer. Door die aansluiting ben je dus al verzekerd in de ziekteverzekering. 

Registreren voor e-Box Enterprise

Eenmaal je een ondernemingsnummer hebt ontvangen, kan je je zelfstandige activiteit registreren voor de e-Box Enterprise om communicatie met de overheid via deze applicatie te ontvangen. Vanaf 1 januari 2025 is dit voor elke onderneming verplicht.

Als je professioneel aan de slag wil in de cultuursector zijn er verschillende manieren om je te laten vergoeden. In dit webinar overlopen we de pro's en contra's van al die opties:

Wat met verzekeringen voor individuele cultuurwerkers en freelancers? Herbekijk hier ons webinar:

Bekijk hier ons webinar "Start 2 freelance", waarin onze juridische consulente Marie-Louise alle belangrijke aspecten overloopt:

Elke natuurlijke persoon die een beroepsactiviteit uitoefent zonder daarbij gebonden te zijn door een arbeidsovereenkomst of statuut, wordt beschouwd als “zelfstandige”. In die zin is het statuut van de zelfstandige een ‘reststatuut’: eenieder die niet door een arbeidsovereenkomst of statuut kan of kon verbonden worden, valt in het statuut van de zelfstandige.  

Om te bepalen of iemand door een arbeidsovereenkomst kan gevat worden, zal het begrip ‘gezag’ een richtinggevende rol spelen. Welke controle oefent een opdrachtgever op je uit en op welke manier? Voor artistieke activiteiten kan je ook zonder gezag onder het statuut van werknemer vallen. Dit enkel en alleen in het geval er sprake is van een ‘opdracht’ (artikel 1bis RSZ-wet).   

Is je statuut onduidelijk? Denk je te werken als schijnzelfstandige of als schijnwerknemer? De Administratieve Commissie ter regeling van de Arbeidsrelatie kan beslissen of je een werknemer of zelfstandige bent. 

Het statuut van zelfstandige is niet eenduidig. Het kan uitgeoefend worden in combinatie met een vennootschap (bijvoorbeeld als bestuurder, zaakvoerder of werkende vennoot). Het kan in hoofd- of bijberoep uitgeoefend worden.  

Het kan bovendien in sommige gevallen ook uitgeoefend worden in combinatie met een uitkering/vervangingsinkomen, studies, via het statuut van je ‘gehuwde’ partner of naast je pensioen.  

Daarnaast is er een zelfstandig statuut voor de zelfstandige ‘helpers’ en de meewerkende echtgenoten. Deze laatste twee worden hier niet besproken. 

Heb je een opdracht als zelfstandige vergeet dan niet om de afspraken vast te leggen op papier. Wil je meer weten over contracteren, klik dan hier. 

Transitiepremie

Heb je recht op een (kunstwerk)uitkering en maak je de sprong naar een zelfstandig hoofdberoep? In Vlaanderen kan je recht hebben op een transitiepremie.

Gedurende 24 maanden krijg je per kwartaal een premie toegekend die varieert van 574,34 euro in het eerste kwartaal tot 172,30 euro in het laatste kwartaal. De totale premie bedraagt 8.959,74 euro. 

Vraag de premie binnen de 3 maanden aan na aanvang van de zelfstandige activiteit via het online aanvraagformulier van de Vlaamse overheid.

Jobbonus

Als startende zelfstandige in hoofdberoep, gevestigd in het Vlaamse Gewest, heb je recht op een bonus bij de opstart van je zelfstandige activiteit. De jobbonus wordt normaal automatisch toegekend en bedraagt maximaal 2 keer 600 euro.

Subsidiedatabank (VLAIO)

Via de subsidiedatabank van VLAIO kan je nagaan of je in aanmerking komt voor een premie of subsidie voor je zelfstandige activiteit. De Vlaamse overheid voorziet subsidies bij de opstart, investeringen, ter financiering, innovatie, tewerkstelling, advies en internationaal ondernemen.

Premies KMO Brussel

De Brusselse overheid lanceerde een tool waarmee je voor je zelfstandige activiteit kan nagaan of je in aanmerking komt voor een premie. Aan de hand van je ondernemingsnummer en geregistreerde NACE-codes krijg je een overzicht van premies in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest.