Het merkenrecht beschermt tekens die dienen ter onderscheiding van producten of diensten.
Het kan gaan over benamingen (deSingel), logo’s (dat van Cultuurloket of de olifant van Côte d’Or) , vormen (van een fles of van een koekje), kleuren (het groen van BP), klanken (het brullen van de leeuw van MGM) enz.
Merken moeten gedeponeerd zijn om beschermd te zijn. Je kunt nakijken welke merken gedeponeerd zijn op www.boip.int.
Heb je toestemming nodig om het merk te gebruiken?
Je mag een gedeponeerd merk of een gelijkend teken niet gebruiken voor de producten of diensten waarvoor het merk gedeponeerd is of voor gelijkaardige producten of diensten.
De eigenaar van het merk kan zich ook verzetten tegen ander gebruik dan als merk, wanneer dat zonder geldige reden gebeurt en schadelijk is voor de reputatie van het merk.
De artistieke vrijheid is een geldige reden, wanneer sprake is van een kunstuiting die het originele resultaat is van een creatief vormgevend proces. Dat besliste het Benelux gerechtshof op 14 oktober 2019 in een zaak tussen champagneproducent Moët Hennessy en de Belgische kunstenaar Cédric Peers, die het logo van Dom Pérignon had verwerkt in schilderijen en T-shirts.
Considerans 27 bij de Merkenrichtlijn (EU) 2015/2436 bepaalt "Gebruik van een merk door derden met het oog op artistieke expressie moet als billijk worden beschouwd, wanneer dit gebruik tevens strookt met de eerlijke gebruiken in nijverheid en handel. Voorts moet deze richtlijn worden toegepast op een wijze die de volledige inachtneming von fundamentele rechten en vrijheden, en in het bijzonder de vrijheid van meningsuiting, waarborgt".
In principe is het dus geen probleem om een gedeponeerd merk te gebruiken in een kunstwerk, een film of een boek. (misschien zal de eigenaar van het merk zal daar trouwens blij mee zijn)
Tenzij het gebruik foutief is en de eigenaar van het merk daar schade door lijdt. Zo slaagde de Coca-Cola Company erin uit de Nederlandse erotische film Alicia een scène te doen knippen waarin de Alicia met een flesje Coca-Cola aan de slag was.
Waar kun je toestemming krijgen?
Als je toestemming (of een vergoeding) wil krijgen voor het gebruik van een merk, contacteer je de eigenaar of licentiehouder (of de lokale fabrikant of distributeur).
De gegevens van de eigenaar of de eventuele licentiehouder voor België kun je vinden als je zoekt op het merk op de site van het BBIE.
Praktische gids voor contracten en contractuele clausules inzake intellectueel eigendomsrecht
De FOD Economie heeft ook een praktische gids voor contracten en contractuele clausules inzake intellectueel eigendomsrecht.