Volgrecht

Het is het recht van een auteur van werken van grafische en beeldende kunst op een deel van de verkoopprijs bij elke doorverkoop van zijn creaties met de tussenkomst van een professionele kunsthandelaar. 

Het volgrecht wil ervoor zorgen dat makers van beeldende en grafische kunst kunnen genieten van de groeiende populariteit van hun werk zonder dat er, zoals in sommige andere kunsten, sprake hoeft te zijn van een vergoeding voor reproductie of publieke mededeling.

Sinds 11 juni 2015 is er voor het innen van de vergoedingen sprake van een verplicht collectief beheer dat uitgevoerd wordt door Resaleright.be. 

Het volgrecht in zijn huidige vorm is onder andere een implementatie van een harmoniserende richtlijn 2001/84/EG van het Europees Parlement en de Raad van 27 september 2001 betreffende het volgrecht ten behoeve van de auteur van een oorspronkelijk kunstwerk. De negende overweging van deze richtlijn uit de wens om het volgrecht te harmoniseren zodat er geen of minder concurrentie kan bestaan tussen lidstaten in verband met onder andere op welke rechten het volgrecht van toepassing is en welke tarieven gehanteerd worden. 

Het volgrecht is verschuldigd door de verkoper op iedere doorverkoop van een oorspronkelijk kunstwerk waarbij actoren uit de professionele kunsthandel betrokken zijn als tussenpersoon, koper of verkoper. Deze doorverkoop moet plaatsvinden na een eerste overdracht door de auteur. Het volgrecht wordt berekend op de doorverkoopprijs, is onvervreemdbaar en immuun voor afstand, behalve bij overerving. 

Wat is een oorspronkelijk kunstwerk? 

Artikel XI.175, §1, tweede lid WER maakt een opsomming van wat verstaan kan worden onder het begrip “oorspronkelijk kunstwerk”. In deze oplijsting worden de mogelijke vormen van het werk niet uitputtend bepaald, maar wordt wel duidelijk dat het werk auteursrechtelijk beschermd moet kunnen worden. Er moet dus sprake zijn van enige intellectuele schepping die in een vorm van grafische of beeldende kunst wordt gegoten door de kunstenaar zelf. 

Het kunstwerk moet evenwel niet uniek zijn, het volgrecht is ook van toepassing op kopieën voor zover die in opdracht van of door de kunstenaar zelf zijn vervaardigd en door hem op de één of andere manier als authentiek zijn gemerkt (bijvoorbeeld door nummering). Er moet evenwel sprake zijn van een beperkte oplage. 

Wat is een eerste overdracht? 

Het meest simpele voorbeeld van een eerste overdracht is de verkoop door de kunstenaar. Maar ook een schenking of een erfenis worden gezien als een overdracht. In het geval van een overerving zullen de erfgenamen van de kunstenaar verder genieten van het volgrecht. 

Na de eerste overdracht moet het gaan om een koop waarbij actoren uit de professionele kunsthandel, bijvoorbeeld veilinghuizen, kunstgalerieën en kunsthandelaars betrokken zijn als verkoper, koper of tussenpersoon. Gallerieën die slechts aanbieden om het werk van een kunstenaar te exposeren in ruil voor een commissie bij eventuele verkoop moeten dus niet voldoen aan het volgrecht. In dat specifieke geval gaat het om een rechtstreekse verkoop tussen de kunstenaar en een particulier. 

Het volgrecht is verschuldigd op elk werk afzonderlijk, waardoor kunstwerken die aanleiding kunnen geven tot toepassing van dit recht nooit in loten mogen verkocht worden. 

Hoe bereken ik het volgrecht? 

Het volgrecht kan nooit meer bedragen dan 12.500 euro en wordt als volgt berekend: 

• 4% van het deel van de verkoopprijs tot en met 50.000 euro; 
• 3% van het deel van de verkoopprijs van 50.000,01 euro tot en met 200.000 euro; 
• 1% van het deel van de verkoopprijs van 200.000,01 euro tot en met 350.000 euro 
• 0,5% van het deel van de verkoopprijs van 350.000,01 euro tot en met 500.000 euro; 
• 0,25% van het deel van de verkoopprijs boven 500.000 euro. 

Bestaan er uitzonderingen? 

Ja, wanneer de verkoper het werk minder dan drie jaar voor de doorverkoop rechtstreeks heeft verkregen van de kunstenaar én de prijs maximaal 10.000 euro bedraagt, zal het volgrecht niet verschuldigd zijn. Een kennisgeving blijft wél verplicht. Daarnaast is het volgrecht pas verschuldigd vanaf een verkoopprijs van 2.000 euro. Dit bedrag moet berekend worden zonder rekening te houden met belastingen als BTW, al omvat het wel bijvoorbeeld honoraria en eventuele administratiekosten. De 2.000 euro komt dan volledig in de eerste schijf terecht. 

Wie is het volgrecht verschuldigd? 

De verkoper is altijd de eindschuldenaar van het volgrecht, al kan de inningsinstantie ook andere actoren aanspreken om de vergoeding te krijgen. Elke actor uit de professionele kunsthandel die betrokken was als koper, verkoper of tussenpersoon kan aangesproken worden. Indien er sprake is van een openbare veiling kan ook de openbare ambtenaar, zoals bijvoorbeeld een notaris of gerechtsdeurwaarder, gehouden worden tot het volgrecht. Zij kunnen zich dan later verhalen op de verkoper. 

Voor de inning van het volgrecht is er sinds de oprichting door de beheersvennootschappen van het uniek platform/website resaleright.be sprake van een overgang van een vrijwillig collectief beheer naar een verplicht collectief beheer. 

Wat betekent dat? 

Dit betekent dat zelfs voor kunstenaars die niet zijn aangesloten bij een beheersvennootschap, het uniek platform de vergoedingen zal innen bij de aansprakelijken en uitbetalen aan de rechthebbenden. Wie is aangesloten bij een beheersvennootschap blijft gewoon zijn vergoedingen krijgen via deze beheersvennootschap, al worden de vergoedingen opnieuw wel eerst geïnd door Resaleright. 

Hoe kan ik doorverkopen van mijn werk opvolgen? 

Binnenkort zal het mogelijk zijn om een lijst van doorverkochte werken te raadplegen op de website van het uniek platform. Niet-aangesloten kunstenaars kunnen op die manier nakijken of zij recht hebben op eventuele vergoedingen. Verkopen in het kader van een openbare veiling moeten namelijk binnen de maand (elektronisch) gemeld worden aan het platform, andere verkopen uiterlijk de twintigste dag na ieder kalenderkwartaal. Daarna heeft Resaleright drie maanden de tijd om deze te publiceren op hun website. 

Binnen de twee maanden na de kennisgeving zal het volgrecht moeten gestort worden bij Resaleright en tot vijf jaar na de doorverkoop kan de kunstenaar zijn vergoedingen opvragen. Dit gebeurt via contact@resaleright.be  

Zowel kunstenaars die aangesloten zijn bij een beheersvennootschap als zij die dat niet zijn, kunnen Resaleright verzoeken om in hun plaats alle nuttige informatie voor het uitoefenen van hun volgrecht op te vragen bij professionele actoren. Resaleright kan tot drie jaar na de doorverkoop deze informatie bekomen. 

Nuttige informatie over de gegevens die je moet vermelden bij het kennisgeven van een verkoop en bij het opvragen van informatie vind je in het relevante Koninklijk Besluit.

Herbekijk ons webinar over auteursrechten: hoe zit het met je auteursrechten en de bescherming van je werk? En kan je er geld mee verdienen?